E
C
H
A
Op de vraag wat hoogbegaafdheid precies is, kan volgens de wetenschap nog geen eenduidig antwoord gegeven worden. Wel zijn de experts het met elkaar eens dat hoogbegaafdheid meer omvat dan een hoog IQ. Er is bij hoogbegaafdheid sprake van een unieke combinatie van cognitieve, creatieve en persoonlijke kenmerken die aan de basis staan van het zijn en kunnen van de betreffende persoon.
Het Differentiated Model of Giftedness and Talent (DMGT) van Gagné (2000, 2004) maakt onderscheid tussen begaafdheid (gave, aanleg) en talent. Gagné omschrijft begaafdheid of aanleg als intelligentie ten aanzien van dat wat een natuurlijke, menselijke aanleg is. Daarbij gaat het voor hem om “het bezit en gebruik van ongetrainde en spontaan tot uiting komende natuurlijke capaciteiten” op het gebied van creativiteit, sociale, emotionele en sensomotorische vaardigheden. Dat is anders dan talenten die volgens hem beschouwd kunnen worden als ontwikkelde vaardigheden die door inspanning tot resultaat leiden.
Gagné gaat daarmee een stapje verder dan Renzulli en Mönks (1995) die ervan uitgaan dat een persoon hoogbegaafd is wanneer hij beschikt over hoge intellectuele capaciteiten, een hoge mate van creativiteit en een hoge mate van motivatie.
E
C
H
A
Hoogbegaafdheid kenmerkt zich vaak door een duidelijke behoefte aan autonomie, een hoge mate van zelfstandigheid en zelfbewustzijn. In combinatie met het vermogen om snel tot de essentie van zaken te komen en het creatief of inventief vermogen, leidt dit vaak tot verrassende en positieve vervolgstappen. Juist wanneer de interesse of uitdaging getriggerd wordt, kunnen de denk- en werksnelheid snel toenemen en worden soms onverwacht snelle en grote stappen gezet.
De omgeving waarin je leeft of leert en dat wat in het leven langskomt aan positieve en negatieve (soms traumatiserende) ervaringen, kunnen een sterke invloed hebben op het welzijn en het ‘succesvol’ tot bloei kunnen komen van de cognitieve en creatieve mogelijkheden.
Sommige eigenschappen kunnen – bijvoorbeeld in combinatie met perfectionisme en/of faalangst – ook belemmerend werken. Ook kan iets al snel saai of makkelijk lijken, terwijl de uitvoering dat niet altijd hoeft te zijn of dat dat juist nodig is om tot een volgende stap te komen. Mogelijk vraagt het dan om een meer bewuste focus of vaardigheid jezelf te motiveren.
Het kan hoogbegaafden helpen te weten hoe hun brein werkt; sterke kanten en valkuilen kennen, begrijpen wat hoogbegaafdheid is en hoe je ermee om kunt gaan. Psycho-educatie kan bijdragen aan een beter begrip van jezelf en de mensen die je tegenkomt.
E
C
H
A
> kunnen focus leggen en de juiste vragen stellen.
> maken snelle (en soms vroege) sprongen in hun ontwikkeling.
> zijn waarheidlievend, hechten aan gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid, wat soms ook flink in de weg kan zitten.
> zijn vaak kritisch naar zichzelf en anderen.
> kunnen verbanden leggen en zijn vaak pro-actief, creatief en inventief.
> raken soms gefrustreerd als iets niet volgens (eigen) plan verloopt.
> zijn vaak alert en vol energie, gevoelig en intens in zintuigen en emoties en soms ook zeer beweeglijk.
> houden vaak rekening met de omgeving en kunnen zich daarop goed aanpassen.
> zijn succesvol en zelfstandig, maar soms ook ontwijkend, onderduikend en aan het onderpresteren.
Weten aan welke uitdagingen je kunt denken? Lees gerust verder op onze website. Onze ECHA Specialisten zijn thuis in alles wat met hoogbegaafd leven, leren en ontwikkelen te maken heeft en ondersteunen je graag bij het vinden van antwoorden op jouw vragen!
© 2025 Beroepsvereniging ECHA Netwerk Nederland. All rights reserved.